…do mojego snu wpływa srebrna ryba. Jeszcze zanim w ciemnościach otworzę oczy, już wiem, że takie same monstra unoszą się na niebie. I że te ryby nad głową to zeppeliny, a ikra, którą spuszczają na Londyn, to bomby…

Kolejne wygnanie to intymny portret Ester Singer Kreitman malowany słowami jej syna – obraz pisarki, kobiety i matki widziany oczami dziecka, a potem młodzieńca. Oprócz rodzinnej i pisarskiej biografii Kreitman – nieudanego małżeństwa, kolejnych prób zbliżenia się do Singerów i kolejnych „wygnań” – autor prezentuje również migawki z życia londyńskich Żydów, paryskiej bohemy, a przede wszystkim środowiska międzywojennych żydowskich literatów na letnisku w Świdrze. Szczególnie smakowite fragmenty serwuje właśnie w opisie podwarszawskiej wilegiatury, kiedy to miał okazję bliżej poznać swoich słynnych wujów, Izaaka Baszewisa i Joszuę Singerów.

Wspomnienia Maurice’a Carra zachwycają stylem, który znakomicie imitując język i sposób myślenia dziecka, w wielu miejscach wpisuje się w najlepsze tradycje żydowskiej prozy pierwszej połowy dwudziestego wieku.

Maurice Carr (ur. 1913 r. w Antwerpii, zm. 2003 r. w Paryżu) – pisarz, eseista, tłumacz i dziennikarz, syn Ester Singer Kreitman, siostry pisarzy Izraela Joszuy i Izaaka Baszewisa Singerów. Paryski korespondent Agencji Reutera oraz redaktor naczelny „Izrael Magazine”, jako dziennikarz pracował m.in. dla BBC, „Daily Telegraph”, „The Jerusalem Post”, „Maariv”, „Haaretz”, „Commentary Magazine”. Pod pseudonimem literackim Martin Lea napisał powieść „The House of Napolitano”.

Rozmowy o emocjach nigdy nie są łatwe. Szczególnie, gdy trzeba je przeprowadzić z dzieckiem. Dlatego wydawnictwo Fame Art postanowiło podjąć się trudnego zadania, jakim jest stworzenie książki, która może to ułatwić. Zbiór opowiadań tworzą wyjątkowe autorki-artystki: Natalia Grosiak, Bela Komoszyńska, Mela Koteluk, Marika, Natalia Moskal oraz Olga Stokłosa – które napisały opowiadania piękne i mądre, pełne czułości i wrażliwe na potrzeby najmłodszych czytelników i czytelniczek.

Poznajcie Kaję, która przeprowadza się, choć bardzo lubiła swoje dotychczasowe życie i zupełnie nie w smak jest jej nowy dom, koleżanki i szkoła. Przedstawiamy również Antka, który nie znosi zajęć gimnastycznych i zupełnie nas to nie dziwi, ponieważ spotyka go tam wiele nieprzyjemności. Jest jeszcze Tadek, wielki miłośnik przyrody i lojalny przyjaciel, którego relacje koleżeńskie zostaną wystawione na ciężką próbę. Są i inni bohaterowie.

Co ich łączy? Są ciekawi świata, mają pasje, kochają przyrodę, nie zawsze lubią swoją szkołę, ale od nauki nie stronią. Każdego dnia uczą się siebie, a to trudna sztuka: rozpoznawać, nazywać i doceniać emocje, zwłaszcza te, które są dla nas trudne w przeżywaniu.

Zbiór opowiadań otwiera przestrzeń do rozmowy dziecka z rodzicem o uczuciach i nie tylko. Razem z bohaterami mierzymy się z różnymi emocjami: gniewem, wstydem, smutkiem, ale i radością czy ulgą. Opowiadania skupiają się na języku i jego roli w mówieniu o tym, co czujemy i czego czuć byśmy nie chcieli. Bohaterki i bohaterowie każdego dnia uczą się siebie – odkrywają nieznane wcześniej uczucia i próbują je rozpoznawać, nazywać i doceniać. A przecież nie jest to łatwą sztuką.

Wszystkie opowiadania ze zbioru „Pożegnanie z Wesołą” tworzone były we współpracy z pedagożką i terapeutką dziecięcą Alicją Stokłosą, a wyobrażone przez autorki sytuacje skupiają jak w soczewce wiele różnych wątków, co sprawia, że tematy do rozmów są liczne. Jednym z nich jest sama potrzeba rozmowy – zarówno z drugim człowiekiem, jak i z samym sobą.

Książka jest tym bardziej niezwykła, że ilustracje do niej stworzyły… dzieci – Zosia i Staś Stokłosowie. Ich plastyczne interpretacje opowiadań wzbogacają treść samych opowiadań i pozwalają jeszcze lepiej przyjrzeć się światu oczami dziecka.

Trzecia w dorobku wydawnictwa Fame Art książka wydobywająca z cienia pisarstwo siostry słynnych braci Singerów.

Powieść Brylanty, wpisująca się w nurt żydowskiej literatury społeczno-obyczajowej, przedstawia przełomowy dla Europy okres pierwszej wojny światowej. Na tym tle autorka kreśli rozbudowane portrety poszczególnych postaci oraz osadza je w szerokim społecznym kontekście. Burzliwości opisywanych przez Kreitman czasów towarzyszą dramatyczne zmiany w łonie rodziny żydowskiej. Pisarka żywo i przekonująco przedstawia perypetie wzbogaconych migrantów z polskiego miasteczka, których dzieci, wychowane wedle zachodnioeuropejskich burżuazyjnych wzorców, odcinają się od wartości istotnych dla swych rodziców.

Osobiste doświadczenie pisarki, której mąż był pozbawionym talentu do biznesu szlifierzem diamentów, pozwala spojrzeć na emocjonujący niczym Wall Street rynek handlu brylantami i zadać sobie pytanie: co jest w życiu cenniejsze niż najszlachetniejsze kamienie?

Brylanty to zarówno mikrostudium świata i rodziny w rozpadzie, jak i gorzko-satyryczna przestroga przed kulturowym i religijnym wykorzenieniem prowadzącym do rozchwiania, a nawet całkowitej zguby jednostki.

Tytuł tej powieści doskonale oddaje styl i język autorki. Ester Kreitman była bowiem prawdziwym brylantem literatury, niesłusznie przez lata skazanym na trwanie w drugim szeregu, w cieniu wybitnie utalentowanych braci - Izaaka Baszewisa oraz Izraela Joszuy Singerów.

Powieść, której akcja rozgrywa się w czasie I wojny światowej w środowisku antwerpijskich szlifierzy i handlarzy diamentów, dobitnie pokazuje, że Kreitman była mistrzynią frazy. Potrafiła jak mało kto dobierać słowa, by opisać świat, którego była baczną obserwatorką.

Warto sięgnąć po ten doskonały przekład z jidysz, by poznać i odzyskać Ester siostrę Singerów dla przyszłych pokoleń. To część naszego wspólnego dziedzictwa.

Michał Nogaś

Wreszcie dostajemy do rąk pierwsze polskie wydanie Brilijantn, powieści napisanej w 1944 r. przez Ester Kreitman, pisarkę urodzoną w Biłgoraju; Ester Kreitman, starszą siostrę Izraela Joszuy Singera i noblisty Izaaka Baszewisa Singera. Książka przetłumaczona z jidysz przez dr Monikę Polit, Zofię Ziębę i Jakuba Zygmunta. Opowiadając o rodzinie bogatego ortodoksyjnego handlarza diamentów z Antwerpii - mieszczańskim życiu w przeddzień pierwszej wojny światowej, ich ucieczce do Londynu i próbie powrotu - Kreitman kreśli niezwykły obraz odchodzącego świata, w którym tradycja przenika się z dekadencją. Wprowadza wyraziste bohaterki i bohaterów, opisuje relacje, zwyczaje, procesy. Dając nową, kobiecą perspektywę, uzupełnia o brakujące elementy nasze wyobrażenie o rzeczywistości, która bezpowrotnie zniknęła.

Patrycja Dołowy

Zbiór opowiadań „Rodowód” to pierwsza książka siostry noblisty Isaaca Bashevisa Singera, Ester Kreitman, która ukazała się w Polsce. Podzielona jest na dwie części – pierwsza z nich to „Opowiadania ze sztetł”, druga „Opowiadania londyńskie”. Pięć pierwszych opowiadań stanowi opis życia w polskich miasteczkach żydowskich, pozostałe historie dzieją się w Londynie podczas II wojny światowej i krótko po niej.

Ester Kreitman w swoich opowiadaniach odwołuje się do wątków autobiograficznych, które umożliwiają poznanie rodziny Singerów z kobiecej perspektywy. Mimo tego, że to Ester pierwsza w rodzinie zaczęła pisać, dorastała w cieniu młodszych braci. Marzyła o studiach, ale to synów rodzina postanowiła wykształcić. Czasy, w których żyła oraz obowiązujące wówczas normy społeczne nie sprzyjały rozkwitowi jej kariery.

– Rodzina Singerów to nie tylko dwóch utalentowanych braci. W trakcie moich lektur i poszukiwań przekonałam się, że jest to także rodzina, z której pochodzą niezwykłe kobiety. (…) Choć Ester Kreitman nie może się już cieszyć z tego, jakie zainteresowanie wzbudzają na nowo jej utwory w wielu krajach, postanowiłam zawalczyć o nią i w jej imieniu, nie tylko w obronie dobrej literatury, ale też w obronie kobiety, która nie doczekała się uznania, na które zasługuje – pisze w przedmowie do książki tłumaczka Natalia Moskal, która zafascynowana twórczością Ester Kreitman, doprowadziła do wydania „Rodowodu” na polskim rynku.

Powieść Taniec demonów uważana jest za zbeletryzowaną autobiografię. To historia żydowskiej dziewczynki, której wielkim marzeniem, wbrew ortodoksyjnym zasadom, było móc się uczyć i zostać pisarką. Marzenia te rujnuje jednak zaaranżowane małżeństwo i wyprowadzka z Polski do Antwerpii. Główna bohaterka opowiada o dzieciństwie, a potem również o życiu kobiety, dojrzewającej pod jarzmem kulturowego konwenansu.

To poruszająca opowieść o nieszczęśliwej ofierze ortodoksyjnej żydowskiej tradycji.

Ester Kreitman, siostra pisarzy Izraela Joszuy Singera i Issaca Baszevisa Singera, noblisty w dziedzinie literatury, uzupełnia obrazy żydowskiej społeczności malowane przez braci Singerów o kobiecą perspektywę. Jest to zatem jednocześnie historia utalentowanej kobiety żyjącej w cieniu sławnych braci. Dwojre, bohaterka Tańca demonów, próbuje przetrwać w świecie, w którym dla Ester - pisarki nie ma miejsca, a jedyną drogą do wyzwolenia jest szaleństwo.

Delikatna sieć relacji międzyludzkich utkana jest według wzoru, którego Sunday nie jest w stanie zrozumieć. Praktyczna wiedza w postaci konwenansów i społecznych oczywistości z jakiegoś powodu ominęła jej neurotyp. Sunday, gotowa zawsze do największych poświęceń dla córki, próbuje połapać się w świecie ludzkich współzależności według własnych reguł, których podstawę stanowią jej ograniczenia, staroświecki podręcznik etykiety dla gospodyń domowych oraz zbiór sycylijskich legend.

Cytując jury nagrody Bookera: "Napisany z perspektywy matki w spektrum autyzmu Śpiew ptasich serc to liryczny debiut powieściowy, który po mistrzowsku splata wątki rodzinnej miłości, przyjaźni, klas społecznych, uprzedzeń i traumy, łącząc psychologiczną wnikliwość z elokwentnym dowcipem".

Sunday mieszka ze swoją szesnastoletnią córką Dolly, ale pęknięć na powierzchni ich więzi jest kilka: niezrozumienie autystycznych dziwactw matki, nastoletnie pragnienie wyrwania się z gniazda i w konsekwencji planowany wyjazd na studia daleko od domu, gdzie obie spędziły całe swoje życia. Bezpieczny schemat ich codzienności, w którym bohaterka próbuje zbliżyć się do córki niejednokrotnie dokonując wyborów wbrew sobie, rozbija pojawienie się ekscentrycznych sąsiadów. Tajemniczy zachwyt, który wzbudzają w Sunday niebotycznie bogaci i wyluzowani Vita i Rollo pozwala odkryć przepiękny świat wewnętrzny bohaterki, jej wyjątkową perspektywę postrzegania ludzi i zjawisk, wrażliwość oraz ujmującą potrzebę akceptacji. Ta pozorna przyjaźń ma jednak mroczną stronę, a ludzie, którzy zdają się mieć wszystko, nadal próbują odebrać innym to, co najcenniejsze.

"Palce miała drobne, a całe jej dłonie wyglądały jak dziecięce mimo paznokci pomalowanych na bordowo, które migały na ciemno, ilekroć gestykulowała - czyli często. Z reguły nie lubię dotykać ludzi, ale wtedy miałam ochotę zacisnąć palce na jej małej dłoni (...). Jak się później okazało, umiałam trafnie uchwycić pewne cechy Vity, ale akurat nie te istotne".

Viktoria Lloyd-Barlow - doktorka kreatywnego pisania na Uniwersytecie w Kent; Ma rozległe doświadczenie osobiste, zawodowe i akademickie związane z autyzmem. Podobnie jak jej bohaterka Sunday w powieści All the Little Bird-Hearts, Viktoria jest osobą w spektrum. Prezentowała swoje badania doktoranckie na arenie międzynarodowej, ostatnio wygłaszając wykład na Uniwersytecie Harvarda na temat autyzmu i narracji literackiej. Viktoria mieszka z mężem i dziećmi na wybrzeżu północno-wschodniego hrabstwa Kent. Jest pierwszą autorką w spektrum autyzmu nominowaną do Nagrody Bookera.

Dzienniki raka to zbudowany wokół wpisów z dziennika, obejmujących okres choroby oraz rekonwalescencji, zbiór esejów dotyczących zagadnień ważnych dla Audre Lorde – aktywistki i poetki.

Intymny, przejmujący zapis doświadczenia Audre Lorde z rakiem piersi i mastektomią. Intelektualna, a zarazem poetycka perspektywa queerowej, czarnej, amerykańskiej aktywistki i autorki. Literacki dziennik rzeczywistości zagrożonej chorobą, który demaskuje inne zagrożenia patriarchalnego świata. Socjologiczno-kulturowy obraz krytykujący tradycyjne role płciowe, społeczne, a także kwestie rasowe i antropocentryczne realia kapitalizmu.

Dziennik, który z założenia jest obszarem prywatnej refleksji, pisania osobistego, skrytego, zakulisowego, wydany w formie książki staje się publiczny, a tym samym uwikłany w to, co publiczne i polityczne. Podobnie jak ciało Lorde, która nigdy nie zdecydowała się na noszenie protezy piersi, jest ciągłym przypomnieniem, że podział na „prywatne” i „polityczne” jest umowny i dostępny jedynie tym, którzy poddają się rygorom aktualnie panujących norm i zasad. Każde odejście od tych reguł staje się działaniem rewolucyjnym.

Ciało kobiety nigdy nie należy tylko do niej: zawsze istnieje w relacji do kogoś/czegoś innego. Niezależnie od sytuacji, zawsze musi się dopasować do istniejącej niezależnie od kobiety formy; musi się w nią wcisnąć; zmniejszyć, powiększyć, dodać lub usunąć. Kobieta, która decyduje się pozostawić swoje ciało w spokoju, niemal automatycznie staje się rewolucjonistką i musi liczyć się z ciągłymi atakami i ingerencjami patriarchalno-kapitalistycznej normy w jej cielesność.

Dzienniki raka to jednak przede wszystkim książka o odwadze: odwadze przeżywania własnego cierpienia, odwadze krytycznego myślenia; odwadze przyznawania się do własnych słabości i odwadze w poszukiwaniu w tychże słabościach mocy do pokonania strachu. Dzieło Lorde to również wspaniały literacki performance bliskości, wspólnoty i siostrzeństwa, poprzez który autorka zdaje się mówić: „Nie znam cię, Ty nie znasz mnie, ale przecież, Siostro znamy się jak nikt na świecie”.

(Klaudia Ciepłucha)

Audre Lorde zapisywała swoje uczucia: ból, strach, złość. Miała raka piersi, jak wiele kobiet przed nią i później, a doświadczenie choroby filtrowała przez politykę, która ludzkie masy skazuje na zbiorową biedę. Unikała iluzji sentymentalizmu, nie chciała pocieszać się tanio. Twórczo korzystała z gniewu. Pisała przejrzystą prozę, wywodząc ją z dziennika – w stronę znakomitej literatury.

— Izabela Morska, autorka powieści Znikanie

(…) jej proza i wiersze zdumiały mnie – inteligentne, zażarte, potężne, sensualne, prowokatorskie, niezapomniane.

— Roxane Gay na temat twórczości Audre Lorde

Patronaty: Radio Nowy Świat, Le Monde Diplomatique, Fundacja Rak’n’Roll

Adieu Varsovie to wspomnienie o utraconej tożsamości autorstwa córki ocalałych z Zagłady. Opowieść o tajemniczej Irenie Gelblum – bohaterce Powstania Warszawskiego lub włoskiej poetce oraz o Ignacym Waniewiczu – uwiedzionym komunizmem dziennikarzu prasowym i telewizyjnym lub statecznym pobożnym Żydzie. Przepełniona empatią autobiograficzna historia o tym, jak antysemityzm w komunistycznej Polsce pokierował życiem jednostek. Niezwykle osobista introspekcja w głąb rodziny, której bieg dziejów nie stworzył warunków do prawdziwej bliskości. Surowe świadectwo wystawione Polsce oparte na intymnej rodzinnej opowieści, która staje się kolejną - współczesną - wersją mitu Żyda wiecznego tułacza. To historia o tym, jak z dnia na dzień można stać się Innym.

Aby nakreślić bezkompromisowy portret rodziców podczas wojny, ich życia w socjalistycznej Polsce i na wygnaniu, Janka Kaempfer Louis wybrała ton zwięzły, bezpośredni, czasami ironiczny lub gniewny. To portret mocny i uderzający. W tej krótkiej książce wyczuwa się jednocześnie miłość, życzliwość i uraz w sercu, nadal trwający bunt młodej dziewczyny. Pomiędzy matką mitomanką, „fałszerką doskonałą” i ojcem oportunistą, który „potrafi się dostosować do okoliczności i iść dalej”, odtwarza plątaninę bólu, kłamstw i poczucia winy, które prześladuje dwa pokolenia i które krystalizuje nikczemna kampania antysemicka Marca’68. „Wyjazd z Polski oddalił nas od siebie – matkę, ojca i mnie – nie tylko w sensie geograficznym. Znaleźliśmy się w całkiem nieprzystających do siebie światach. Przestaliśmy się wzajemnie rozumieć”.

— Jean-Yves Potel

Janka Kaempfer Louis – urodziła się w Warszawie. Absolwentka romanistyki, filologii rosyjskiej oraz prawa na Uniwersytecie Genewskim. Dziennikarka prasowa i telewizyjna dla mediów szwajcarskich, międzynarodowa reporterka. Tłumaczka z języka włoskiego, rosyjskiego i polskiego na francuski. Od 2005 roku sędzia pracy. Administratorka genewskiego stowarzyszenia opiekującego się małoletnimi imigrantami.

Ostatnia z niepublikowanych powieści noblisty.

Kabotyn i bałamutnik, Herman Fiszelzon - pseudofilozof, pseudosocjolog i prawdziwy szarlatan żyje na koszt przyjaciół w Nowym Jorku u szczytu II wojny światowej. W środowisku przybyłych z Europy żydowskich emigrantów małżeńskie zdrady, liczne romanse, przekręty finansowe, kłamstwa, nieobyczajność, kobiety, whisky i karty to dla Hermana "codziennie nowa gra", której potrzebuje, aby wygrać z poczuciem wygnania i bólu. W powieści, którą Singer jako jedną z niewielu wydał pod pseudonimem, pozostałości tradycji żydowskich sztetli łączą się z rytmem ulic Manhattanu, a za oceanem dzieje się najgorsze z możliwych. Bohaterowie, z których część ledwo umknęła z Europy, częściowo wiedzą o tym, jaki los spotyka ich rodaków, co tylko podnosi etyczną stawkę moralnej i seksualnej rozpusty. To arcydzieło egzystencjalnego niepokoju ukazujące paradoksalny związek ludzkiej tragedii z wolą życia. Szarlatan to jedna z najmroczniejszych znanych powieści noblisty.

Przekład z języka jidysz.

Maks i Flora, właściciele fabryki damskich torebek w Buenos Aires, przyjeżdżają do swojego dawnego domu - Warszawy - aby zwerbować dziewczyny do pracy w ich argentyńskim zakładzie. W rzeczywistości fabryka torebek to tylko pierwszy krok na drodze do handlu ludźmi, a nostalgiczne odwiedziny przy ulicy Krochmalnej to skok w paszczę przeszłości, od której nie ma ucieczki. Odwiedziny to powieść o dysfunkcyjnych relacjach damsko-męskich naznaczonych szemranymi interesami, pogonią za pieniędzmi, życiową pustką, patologią kłamstw, zdrad i wewnętrznych konfliktów. To także znany już z powieści Ruda Kejla portret Żydów moralnego warszawskiego marginesu, pełen etycznych, politycznych i duchowych wątpliwości.

Warszawa początku XX wieku kipi od namiętności i polityki. Maks Szpindler, szycha z półświatka, przybywa z Buenos Aires i za sprawą przypadku wplątuje się w szereg absurdalnych przygód. I choć bohaterowie są antypatyczni, a świat zdeprawowany, ich perypetie wciągają jak kryminał.

Singer niebezpiecznie balansuje na krawędzi bulwarowej sensacji, po mistrzowsku utrzymując równowagę, by w końcu zaskoczyć czytelnika nieoczywistym zakończeniem.

- Ishbel Szatrawska